ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ – ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਜਗਨਨਾਥ ਪੁਰੀ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਆਰਤੀ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ, ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਵਾਧੂ ਥਾਂ ਮਲਣ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉੱਤੇ ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਸ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਕੇ ਨੇ ਇਸ ਮਸਲੇ ਉੱਤੇ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਮੁੱਖਮੰਤਰੀ ਨਵੀਨ ਪਟਨਾਇਕ ਨੂੰ ਅੱਜ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਢਾਹੁਣ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗ਼ਲਤੀ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਗਨਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ 75 ਮੀਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉੱਤੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰੱਖੀ ਹੈ।
ਜੀਕੇ ਨੇ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਤਰੀਕੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਆਰਤੀ ਉਚਾਰਨ ਸਥਾਨ ਉਹ ਨਾ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਮ ਭਗਤਾ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰਾਮਲਲਾ ਦੇ ਸਥਾਨ ਲਈ ਪਿਆਰ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚਾਰ ਉਦਾਸੀ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਗ਼ਲਤ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਕਹਿਣ ਦੀ ਜੁਰਅਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਧਰਮ-ਕਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਫ਼ਾਲਤੂ ਕਰਮਕਾਂਡ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਭੇਦਭਾਵ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਉਚਾਰੀ ਗਈ ਆਰਤੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਰਜ ਹੈ।
ਜੀਕੇ ਨੇ ਉਕਤ ਸਥਾਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਰਤੀ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੁਣ ਮੰਗੂ ਮੱਠ ਸਥਾਪਤ ਸੀ। ਜਿਹਨੂੰ ਉਦਾਸੀ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ ਦੇ ਬਾਬਾ ਅਲਮਸਤ ਜੀ ਨੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੁੱਤ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤਾ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਅਲਮਸਤ ਜੀ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ਨਾਲ ਹੀ 1699 ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਜਾਏ ਗਏ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਪੁਰੀ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਜੀਕੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੁਰੀ ਨਾਲ 500 ਸਾਲ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। 1955 ਤੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਚੱਲਕੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਪੈਦਲ ਵੀ ਆਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਨਾਲ ਹੀ ਦੰਤ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਪੰਡਿਤਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਜਗਨਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕੋਲ ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ ਕਰਨ ਬੈਠ ਗਏ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਰਤੀ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਥਾਲ਼ੀ ਰੱਖ ਕੇ ਦੀਵਾ ਜਲਾਣ ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਆਰਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਗਗਨ ਨੂੰ ਥਾਲ਼ ਦੱਸ ਕੇ ਤਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ਉਸ ਥਾਲ਼ੀ ਦਾ ਦੀਵਾ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਰਤੀ ਰਚਨਾ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਕਵੀ ਰਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਇਤਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਆਰਤੀ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਇੰਨੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੇ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਜੀਕੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉੜੀਸਾ ਸਰਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਟਾ ਰਹੀ ਸਗੋਂ ਜਗਨਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਭੁੱਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜਗਨਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਉੜੀਆ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪਾਂਡੁਲਿਪਿ ਦੇ ਵਰਕੇ 14 ਉੱਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਾਂਡੁਲਿਪਿ ਅਨੁਸਾਰ ਪੁਰੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਪ੍ਰਤਾਪ ਰੁਦਰ ਦੇਵ ਦੇ ਰਾਜਕਾਲ ਦੇ 13ਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਜਗਨਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਪੁੱਜੇ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ਤੋਂ ਪੰਡਿਤਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਸਮਝ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸਨਿਆਸੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕੰਡੇ ਉੱਤੇ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਜਨ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਰਾਤ ਪੁਰੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ ਨੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਨੇਮੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਰਤੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉੱਥੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਮੁੰਦਰ ਕੰਡੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਭਜਨ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹਾਂ।ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਰਾਜਾ ਸਮੁੰਦਰ ਕੰਡੇ ਪੁੱਜੇ ਅਤੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਭਜਨ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ, ਬਲਰਾਮ ਅਤੇ ਸੁਭੱਦਰਾ, ਉੱਥੇ ਖੜੇ ਹਨ। ਰਾਜਾ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਸੋਂ ਮਾਫ਼ੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਜਲੂਸ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ ਦੇ ਮੰਦਿਰ ਲੈ ਕੇ ਪੁੱਜੇ। ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਬੋਹੜ ਦੇ ਦਰਖ਼ਤ ਦੇ ਕੋਲ ਬੈਠ ਕੇ ਧਰਮ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਲੱਗੇ। ਉਸੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਅੱਜ ਮੰਗੂ ਮੱਠ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸਥਾਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਬਚਾਵੇ, ਇਹ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।