ਬੀਤੇ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਣਾ ਸਾਡੇ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਾਲੇ ਅਮਰੀਕਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਜਾਦੀ ਦੇ 166 ਸਾਲਾ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣਾ, ਜੁਨੇਲ੍ਹਵੀਂ (ਜੂਨ ਦੀ 19ਵੀਂ) ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਮਾਨਵਤਾ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ 4 ਜੁਲਾਈ, 1776 ਨੂੰ ਅਜਾਦ ਹੋਇਆ। ਅਬਰਾਹਿਮ ਲਿੰਕਨ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ 16ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਮਾਰਚ 4, 1861 ਨੂੰ ਬਣੇ ਅਤੇ ਉਹ ਅਪ੍ਰੈਲ 15, 1865, ਚਾਰ ਸਾਲ ਰਹੇ। ਕਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨੁਮਾਇੰਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਜਾਦੀ ਦੇ 85 ਸਾਲਾ ਬਾਅਦ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਕਾਲੇ ਗੁਲਾਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁਕਤੀ ਦਾਤਾ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਨਵੇਂ ਪੂਰਨ ਸਵਤੰਰਤਾਵਾਦੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਨੀਂਹ ਰਖ ਦਿਤੀ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਜੁਨੇਲ੍ਹਵੀਂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਬਰਾਹਿਮ ਲਿੰਕਨ ਨੇ 1 ਜਨਵਰੀ 1863 ਨੂੰ ਗੁਲਾਮਾ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਪੱਤਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ “ਸਾਰੇ ਗੁਲਾਮ ਹੋਣ” ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣਗੇ।” ਪਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਰਿਹਾ ਕੀਤਾ। ਰਾਸ਼ਟਰ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸੀ ਅਤੇ ਬੇਸ਼ਕ, ਕੁਝ “ਵਿਦਰੋਹੀ ਰਾਜ” ਨੇ ਲਿੰਕਨ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ। ਇਸ ਲਈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਘੋਸ਼ਣਾ ਸੰਘੀ ਨੀਤੀ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਲੱਖਾਂ ਅਫਰੀਕੀ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਕਿ ਉਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰ ਸਕਣ। ਸੈਂਕੜੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ ਕਲੋਰਡ ਟ੍ਰੌਪਜ਼ (ਯੂਐਸਟੀਟੀ) ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਲੜਨ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕੇ ਅਤੇ “ਸਵੈ-ਮੁਕਤੀਦਾਤਾ” ਵਜੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰੇ ਦੇ ਨਵੇਂ ਮੌਕੇ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਇਆ। ਪਰ ਯੁੱਧ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨ ਗੁਲਾਮ ਰਖਣ ਵਾਲੀਆਂ “ਭਿਆਨਕ ਸੰਸਥਾ” ਦਾ ਅੰਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਇਕ ਵਾਰ ਕਨਫੈਡਰੇਟ ਦੇ ਜਨਰਲ ਰਾਬਰਟ ਈ। ਲੀ ਨੇ 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 1865 ਨੂੰ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਜਨਰਲ ਯੂਲਿਸਸ ਐਸ ਗ੍ਰਾਂਟ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ 13 ਵੀਂ ਸੋਧ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜ਼ੁਰਮ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਬਿਨਾਂ ਜਬਰੀ ਕੰਮ ਨਹੀ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ, ਅਫਰੀਕੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਨੂੰ ਮਾਣ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਅਵਸਰ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨਨ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਗੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਨਿੱਜੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਿਲੀ। ਦਰਅਸਲ, ਯੁੱਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ, ਜੂਨ ਤੱਕ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।
ਗੁਲਾਮ-ਰਖਤਾ ਲੋਕ ਬਦਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਤਰਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਅਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਲੋਕ, ਅਕਸਰ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਅਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹ, ਸੀਮਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਰਖਦੇ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮੁਕਤੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਦੇ ਪੂਰੇ ਢਾਈ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਲਿੰਕਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਟੈਕਸਾਸ ਵਿੱਚ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤਾਰੀਖ, 19 ਜੂਨ, 1865, ਨੂੰ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੁਨੇਲ੍ਹਵੀਂ ਮੁਕਤ ਦਿਵਸ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੇ ਗੁਲਾਮ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਮ ਉਮੀਦਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਢੰਗ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਮਨੁੱਖਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨਾ ਹੱਕ ਸੀ। ਲੰਘੇ ਸਮੇਂ, ਕਈ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਅਮਰੀਕਨਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਇਕੱਤਰ ਹੋਣਾ ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਸੀ। ਦੱਖਣੀ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿਥੇ ਗੋਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਘ ਦੀ ਹਾਰ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਸੀ, ਉਥੇ ਕਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ।
ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਸਿਵਲ ਯੁੱਧ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿੱਛੇ ਛੁਟਦੇ ਗਏ, ਜੁਨੇਲ੍ਹਵੀਂ ਅਤੇ ਮੁਕਤ ਦਿਵਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੇ ਕਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਉਜਾਗਰ ਹੋਣ ਲਗੀਆਂ, ਉਹਨਾ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ, ਕਲਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਚਰਚਾਂ ਅਤੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਰਗੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕੀਤਾ। 1957 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਡਾ। ਮਾਰਟਿਨ ਲੂਥਰ ਕਿੰਗ, ਜੂਨੀਅਰ ਨੇ ਐਨਏਏਸੀਪੀ ਮੁਕਤੀ ਦਿਵਸ ਰੈਲੀ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਭਾਸ਼ਨ ਲਈ “ਨਵੇਂ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ” ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਾਸ਼ਣ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਹ ਨਾਗਰਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਬੁਲਾਵਾ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਇਹੋ ਹੈ। 1947 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੱਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਈ। ਇਹ ਵੀ ਅਜਾਦੀ ਵੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਲਗਭਗ ਤਰਜ ਤੇ ਹੀ ਮਿਲੀ ਜਿਦਾ ਗੋਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਪਰ ਕਾਲੇ ਲੋਕ ਗੁਲਾਮ ਸਨ। ਸਾਬਕਾ ਅਛੂਤ, ਮੌਜੂਦਾ ਐਸਸੀ ਐਸਟੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜਾਦੀ ਕੇਵਲ ਅਛੂਤਤਾ ਤੋਂ ਨਿਯਾਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਪੂਰਨ ਅਜਾਦੀ ਨਹੀਂ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਐਸਸੀ ਐਸਟੀ 22% ਹਨ, ਅਜਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਲਾਮ ਅਫਰੀਕੀ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਲੇ 2।5% ਲੋਕ ਹੀ ਸਨ ਉਹਨਾ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਰਾਂ ਅਛੱਤਤਾ ਵਾਲਾ ਦਬਉ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕੁਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਗੋਰੇ 53%, ਆਦਿਵਾਸੀ 36।7%, ਦੋ ਹਰ ਵਰਗ 6%, ਕਾਲੇ ਲੋਕ 2।5%, ਅਮਰੀਕਣ ਅਤੇ ਅਲਾਸਕਾ ਆਦਿ ਵਾਸੀ 1।4%, ਏਸ਼ੀਅਨ 0।4%, ਨੇੜੇ ਦੇ ਟਾਪੂਆਂ ਦੇ ਲੋਕ 0।1% ਹਨ। ਗੁਲਾਮ ਅਫਰੀਕੀ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਲੇ 2।5% ਲੋਕ ਹੀ ਸਨ, ਸੋ ਅਜਾਦ ਹੋਏ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਜਾਦੀ ਦਾ ਲੜਾਈ ਹਾਲੇ ਬਾਕੀ ਸੀ। ਕਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਜਾਦੀ ਦੇ 85 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਅਬਰਾਹਿਮ ਲਿੰਕਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣਨ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਅਜਾਦ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਧਾਰਨ ਵਜੋਂ 1865 ਦੀ ਅਜਾਦੀ ਦੇ 66 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ 1921 ਵਿੱਚ 19 ਸਾਲਾ ਡਿਕ ਰੋਲੈਂਡ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਬੂਟ ਪੋਲਿਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਇਕ 17 ਸਾਲਾ ਗੋਰੀ ਸਾਰਾ ਪੇਜ ਨਾਮ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੇ ਝੂਠੇ ਇਲਜਾਮ ਉਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੋਰੇ ਲੋਕ 100 ਦੇ ਕਰੀਬ ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਸ ਡਿਕ ਰੋਲੈਂਡ ਬੂਟ ਪਾਲਿਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਲੇ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ 75-80 ਕਾਲੇ ਲੋਕ ਬੰਦੂਕਾ ਲੈ ਕੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਪਤਾ ਲਗਾ ਕਿ ਡਿਕ ਰੋਲੈਂਡ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਸੇ ਹੀ ਸਮੇਂ ਕਾਲਿਆਂ ਨੇ ਫਾਇਰਿੰਗ ਕਰਕੇ 10 ਗੋਰੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, 2 ਕਾਲੇ ਵੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਬੇਸ਼ਕ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 31 ਮਈ ਅਤੇ 1 ਜੂਨ ਨੂੰ ਕਾਲਿਆਂ ਦਾ ਕਤਲਿਆਮ ਹੋਇਆ ਘਰ, ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਾੜੇ, ਲੇਕਿਨ ਲੰਬੀ ਲੜਾਈ ਬਾਅਦ ਅੱਜ ਕਾਲੇ ਲੋਕ ਗੋਰਿਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਅਜਾਦੀ ਮਾਣ ਰਹੇ ਹਨ।